Advaitaweb
Non-dualiteit - Paul Smit
Non-dualiteit, ook wel a-dvaita genoemd, betekent geen-twee. Waar naar verwezen wordt, is dat alles één is. Alles in het universum is gemaakt van één en hetzelfde spul, namelijk energie. En die energie neemt miljarden vormen aan, zoals planeten, water, lucht, planten, bomen, konijnen, olifanten en mensen. Ook wij mensen zijn simpelweg een stukje energie. Alleen vindt er bij de mens iets bijzonders plaats als we ongeveer anderhalf jaar oud zijn. We krijgen dan zelf-bewustzijn, oftewel een ego. Opeens denkt het kind: ‘Hé, dit ben IK!’ Dat is ook het moment waarop het kind zichzelf gaat herkennen in de spiegel. Dit gedrag neemt verder toe en zowel binnen relaties als binnen de werksfeer kom je dan mensen tegen die bezig zijn ‘goed genoeg’ te zijn. De een doet dit door dominant gedrag te vertonen met het idee, ‘als ik maar dominant, agressief en dwingend ben, kan ik bewijzen dat ik goed genoeg ben’. En een ander gaat pleasend gedrag vertonen vanuit de gedachte ‘als ze me maar wel goed genoeg vinden’. Die gaan het goed proberen te doen voor een ander, om via die weg zelf ook goed genoeg te worden gevonden en vertonen daarom onderdanig en conflictvermijdend gedrag. Zowel het dominante als het pleasende gedrag zorgt voor een hoop gedoe. We leven met het idee dat wij als IKje ons leven besturen en daarom willen we wel dat het de juiste kant op gaat. Maar hoezeer we ook proberen om pijn te vermijden en plezier te verkrijgen, we hebben allemaal te maken met zowel voorspoed als tegenslag. Daarbij is het leven wat je gebeurt, terwijl je andere plannen maakt. Had je tien jaar geleden kunnen voorspellen hoe je leven er nu uit zou zien? Sterker nog, als je aan het eind van de dag terugkijkt naar wat je die ochtend van plan was en wat er uiteindelijk is gebeurd, dan zit daar vaak een groot verschil tussen. Maar als het leven anders loopt dan dat wij willen, ontstaat er frustratie. En daarbij leven we vanuit angst voor wat er in de toekomst zou kunnen gaan gebeuren. Tevens hebben veel mensen een rugzak om waar ‘verleden’ op staat en die vol zit met verwijten, schuldgevoelens, verdriet en boosheid.
Het IK-idee en IK-gevoel wat in het kind ontstaat, is heel erg handig. Zowel om te kunnen overleven als om met anderen sociale interactie te hebben. Dat we onszelf zien als een individu is dan ook nuttig en noodzakelijk. Alleen is het IK-idee bij de mens doorgeslagen. Naarmate het kind opgroeit neemt het IK-idee namelijk steeds krachtigere vormen aan. Dan komt het moment waarop een extra idee ontstaat: Als ik dit ben, moet ik ook ‘goed genoeg’ zijn! Zo zie je dat kinderen, en vooral ook tieners in de puberteit, de juiste merkkleding willen dragen, zich identificeren met een popidool , voetbalclub of een bepaalde muziek, de juiste scooter moeten rijden en in de disco rondlopen met een houding van ‘bevestig alsjeblieft dat ik goed genoeg ben’. Het in stand houden van je zelfbeeld begint dan een dagtaak te worden. Je ziet dus dat er allemaal wolkjes ontstaan met piekergedachten. En dat zorgt voor stress en verkramping en we gaan mentaal lijden. En omdat dit alles zo verschrikkelijk voelt denken we, ‘ik ga spullen kopen!’ En dat werkt. Spullen kopen kan ik iedereen aanraden! Want als je dan die nieuwe auto hebt gekocht, voel je je fantastisch. Die hele kramp is opeens weg, heerlijk! Je rijdt als een verlichte rond en voelt je zo blij als een kind. Maar dan, na een dag of drie blijkt de prikkel van die auto uitgewerkt en denk je: ‘Ik moet weer iets nieuws kopen!’ En zo is onze consumptiemaatschappij ontstaan waarbij we massaal trachten de kramp te onderdrukken en de leegte op te vullen door ons te voorzien van nieuwe spulletjes. En dat proberen we niet alleen met een nieuwe breedbeeldtelevisie of nieuwe schoenen, maar ook met eten. Want ook chocolade, sigaretten en bier doen prima hun werk. En voor de gevorderden onder ons, zijn er nog altijd drugs en anti-depressiva.
Sommige mensen merken dat al die dingen slechts tijdelijk werken, en dus gaan ze op zoek naar nieuwe methoden. Zoals bijvoorbeeld ‘carrière maken’, met de gedachte ‘als ik eenmaal die functie heb, dan zal alles goed zijn’. En dan ben je eindelijk manager of directeur en dan…, dan zit die ellende er nog steeds! Weet je wat, denk je bij jezelf. ‘Ik word spiritueel’! De wierook doet z’n entree in je huis, je houdt je bezig met positieve affirmaties, je boekt een reis naar India, je gaat rebirthen en ook reinig je al je chakra’s. En potverdorrie… ook dat werkt maar tijdelijk. ‘Dit gaat niet goed’, denk je bij jezelf. ‘Ik moet in therapie!’ Je komt bij de therapeut en samen neem je je verleden onder de loep en probeer je dingen een plaatsje te geven. En na zo’n sessie voel je je wellicht weer even okay, maar geleidelijk aan komen de wolkjes weer tevoorschijn.
Dus dan is de vraag: ‘wat doen we fout?’ Het antwoord is: Helemaal niets! Alles is onderdeel van het spelletje dat we ‘leven’ noemen. En dingen kunnen nooit anders zijn dan dat ze zijn. Dus er is ook niets mis met onze consumptiemaatschappij en de gejaagde en gestreste samenleving waarin we leven. Het is zoals het is. We proberen vaak om alle ballonnetjes weg te krijgen door er nieuwe toe te voegen. Maar dit werkt slechts tijdelijk. Non-dualiteit draait om het doorprikken van het allereerste ballonnetje, namelijk het ‘IK- idee’. Het is de directe bevrijdingsweg. Waar non-dualiteit naar verwijst is dat ‘IK’ een gevoel en gedachte is die in ons ontstaat. Dus het idee dat je iemand bent, is echt maar een idee. Wel een leuk en functioneel idee, maar niet meer dan dat. Er is niemand! Alles is één energie in beweging, de wind waait, de regen valt, de boom groeit, de planeet draait en de mens praat en handelt. Het gaat allemaal vanzelf. In je diepste slaap staan de IK-gevoelens en IK-gedachten uit. Op dat moment er is niet langer het besef een individu te zijn. En toch gaat alles moeiteloos verder, je hart klopt, je bloed stroomt, je haalt adem, je beweegt, wondjes genezen, je haar groeit en je spijsvertering doet z’n werk. En daar ben ‘jij’ helemaal niet bij nodig. In je diepste slaap is ook alle kramp verdwenen. En dan word je ’s ochtends wakker met zo’n heerlijk roesje… de harde schijf in je hoofd start weer op en POF! Dan zit die kramp er weer!
Bevrijding ontstaat door inzicht, niet door inzet. Zodra het eerste wolkje (de ‘ik-gedachte’) wordt doorzien, kan een diep gevoel van bevrijding ontstaan. De kramp waar je mee leefde omtrent het goed genoeg moeten zijn en alles onder controle houden, komt te vervallen waardoor het leven lichter aanvoelt, meer ontspannen wordt en er meer innerlijke rust ontstaat. Je hebt geen enkele controle, want je hebt geen vrije wil. Sterker nog, er is geeneens een individu dat een vrije wil zou kunnen hebben! Maar als je geen individu bent, wie of wat ben je dan wel? Je bent het ‘ene’. En wat dat ene is, dat is onbenoembaar. Een mens is namelijk een verschijning in het ene, en kan het ‘ene’ dus nooit totaal bevatten. Net zoals het oog alles kan zien, maar niet zichzelf. Concepten die naar ‘het ene’ verwijzen zijn, alles is bewustzijn, alles is energie, alles is Tao, alles is het Zelf. Alles is bewustzijn waarin alles verschijnt en verdwijnt. Universa verschijnen en verdwijnen, evenals planeten, dieren, mensen, situaties, maar ook gedachten en gevoelens. Geheel vanzelf. Het besef dat ook jij als verschijningsvorm vanzelf gebeurt, zorgt voor een diepe rust. Het leven is een geheel verzorgde reis, inclusief alle ups en downs.
